NUIS-Meindert Koning uit Nuis is bijna 40 jaar. Maar zijn hart klopt steeds als dat van het jongetje dat de kindertekening maakte die tussen de verzameling van inmiddels 110(!) motoren hangt. “Ik wilde mijn vriendje met de tekening vertellen hoe mooi ‘trekkers’ en motoren zijn”. In twee loodsen staan op 1000 vierkante meter tientallen historische motoren. Die hebben jarenlang dienst gedaan in bijvoorbeeld een molen, gemaal of een fabriek. Meindert knapt ze weer helemaal op. Van de bronsmotoren uit Appingedam slaat zijn hart op hol.
Meindert kon zijn geluk niet op toen hij eind vorig jaar een dieplader vol kon laden met negen Bronsmotoren. Je kunt Meindert rustig de ‘ schatbewaarder’ van de Bronshistorie noemen, want hij bezit uitgebreide informatie over alle 4000 motoren die in 80 jaar, eerst in Wagenborgen en vanaf 1907 in Appingedam zijn gemaakt. “De Bronsmachines zijn legendarisch. Ik heb contact met liefhebbers uit de hele wereld. In Australië hebben ze nog nooit van Hooghoudt of de Martinitoren gehoord, maar Brons kennen ze wel.” Nederland telde ooit 80 motorenfabrikanten, daar is alleen DAF van overgebleven. Naast Brons, zijn Kromhout en Stork bekende namen.
Het archief van Brons in Nuis behelst onder meer 6500 tekeningen, afstelgegevens, instructieboeken en 3000 foto’s waaronder personeelsfoto’s. Bij de Bronsfabriek werkten 300 mensen. “Jan Brons was een genie. Dat zie je aan de tekeningen. Hij is de uitvinder van de verstuiverbak, waardoor de motoren zonder brandstofpomp konden werken. Het was een simpele uitvinding waarvoor hij in Duitsland patent heeft aangevraagd. Dat wilden ze hem niet geven, vanwege de ‘simpele’ oplossing die hij had gevonden. Hij is toen persoonlijk naar Hamburg gevaren om de uitvinding in de scheepsmotor te laten zien. Met terugwerkende kracht kreeg hij het patent, dat wereldwijd is toegepast.”
Grasmachine motor
Tussen alle grote motoren staat een hele kleine grasmachine motor. En jawel, dat is de eerste motor die Meindert op 11-jarige leeftijd heeft gekocht op de bazar van korfbalvereniging Wees Kwiek. “Ik heb hem laatst nog even laten lopen. Na deze kleine motor richtte Meindert zich op Lister melkmachine motoren, waarvan er zeven op een rij staan. In Engeland heeft hij in Wales een tijd lang bij een museum voor Engelse motoren vertoefd. Geen wonder dat er ook uit dit land enkele motoren in zijn ‘museum’ staan. “De Engelsen schilderden een biesje op de motoren. Dat doe je toch niet,” vertelt hij, wijzend op een rood lijntje dat op de zwarte behuizing van de motor is geschilderd.
Meindert krijgt of koopt motoren in binnen- en buitenland. Met vrienden was het altijd een feest om ter plekke een motor te demonteren. “Het ene weekend haalden we alle losse onderdelen er af en een volgend weekend hesen we de motor met behulp van de mensen uit de buurt op een dieplader. Wij vonden dat prachtig, maar de mensen in de omgeving ook.”
Bijzonder is de Kromhout motor die uit de molen van Kornhorn komt. “Die kostte bij aanschaf in 1925 net zoveel als een huis. Veertig jaar lang is met behulp van de motor graan gemalen. Ik heb hem weer als nieuw gerestaureerd.”
De Bronsmotor waar Meindert mee op de foto staat is in 1914 gemaakt voor een aardappelmeelfabriek. Na 35 jaar trouwe dienst werd hij in 1949 in een watergemaal geplaatst. In 1962 zijn nog enkele onderdelen vervangen en nu staat de machine als nieuw bij Meindert in de loods. Meer dan 100 jaar oud. Meindert krijgt zelfs machines van musea die er geen brood meer in zien om de motoren langer aan te houden. Bij hem is dit industriële erfgoed veilig. En dat zou in de verre toekomst wel eens zo kunnen blijven. Tijdens de ‘pappadag’ beleeft dochterlief net zo veel plezier aan de motoren als haar vader.
