Dit verhoal schrief ik ien e leste week van aprilmoand. Ik wiet niet hoe as dat kin, mor as t zo tegen vier en vief mei lopt dat bennen t niet allinneg de boodschappen van SIRE op tillevizie die mij ien een herdenkengsstemmeng brengen, mor net zo goed de vogeltjes, t prachtege geluud dat ze moaken, die mij t gevuil geven dat der ondanks t geweld van een deel van e mensheid toch aaltied zoiets as vrede bestijt, al was t ok allinneg mor t gezang van de vogeltjes dat deurgijt, ok as der de meest verschrikkeleke dingen gebeurd bennen. De vrede leeft aaltied deur, zo vuil ik dat tenminnen, en messchien kinnen jem dat gevuil ok wel.
Veureg joar heb ik jem t verhoal verteld van t dilemma van de boeren hier bij ons op t laand, die hoast wel min of meer verplicht lid worden moesten van de NSB, tenminnen as ze veur alerlei hand-en spandiensten niet hielemoal noar t Pervinziehuus huufden. Diskeer gijt mien 4/5 mei verhoal over twee zussen uut Hengelo, Twente. Geertje en Grietje Johannink hieten ze, en ze wonen ien oorlogstied ien heur geboortestad Hengelo ien Overiessel. Nou zallen jem denken: hoe zo? Twente is toch ok plattelaandsgebied, doar zal de honger toch niet zo slim west weden as ien e Randstad? De werkelekheid is toch voak weerbarsteger as wij denken. t Bliekt dat armoede en honger tiedens de oorlog ien hoast ale stedeleke gebieden gelieke slim was.
Geertje en Grietje hemmen al vier joar ale eindjes die ze nog harren aan n kander knupt, mor nou is t gewoon op: ien wanhoop besluten de beide zussen op fiets noar t plattelaand van t noorden te goan, messchien dat doar nog wat eten te verkriegen is bij de ploatseleke boeren bevolking?
En zo komt t dan dat ze midden overdag met heur twee olle fietsen mit holten ien ploats van luchtbanden aankommen ien Roswinkel, mien geboorteploats. Mien pabbe en mamme hemmen net heur mirreg botterham achter de koezen as ze zo ienenen de beide vrouwlu aan kommen zien. De beide olle fietsen worren tegen e veurmuur aanzet, en as ze mien olders zitten zien ien e woonkoamer van onze boerderij tikken ze zachtjes tegen t glas van t woonkoamer roam. Der verschient n flauwe glimlach op e beide gezichten, mor hiel best zien ze der beslist niet uut. Moe, moager en holle ogen – dat is messchien wel de beste menier um de beide vrouwen te beschrieven.
Pabbe lopt toe t kleine keukentje ien woar hum ok de butendeur beviendt. Wat kin ik veur jem doen, vragt pabbe. De beide vrouwen stellen heur netjes veur, en ze vertellen dat ze eerguster op fiets vertrokken bennen vanuut Hengelo ien Twente, en dat ze eileks ten einde road bennen. De goarkeukens ien e stad hemmen zo goed as niks gien veurroaden meer, en as der aal wat eten is goan meestentieds e kleine kiender veur, dat is eileks ok ja wel te begriepen.
Kom der mor gauw ien, zeid pabbe, en hij nemt de beide zussen met toe e woonkoamer ien, en zeid tegen mamme dat dizze vrouwlu dringend hulp neudeg bennen. Eten, en rust, zeid pabbe.
Mamme begroet de beide wichter ok en zeid dat ze gauw wat brood op toavel zetten zal, er is ja nog genogt. Best stuk kees, en dik stuk schink en ziedspek zet ze op toavel. Geertje en Grietje wieten niet wat of ze zien, zo veul eten hemmen ze de leste joaren nog niet bij n kander zien.
Pabbe moakt der een grode kan kovvie bij, en e beide zussen begunnen gulzeg te eten. Mamme het mien jongste zuske op schoot, zij is net drie worden, en mien oldste zuske is noar de legere school, zij is in meert zeuven joar worden.
De beide uuthongerde vrouwen zeggen nou niks meer, ze eten en ze eten aan één stuk deur.
De beide uuthongerde vrouwen zeggen nou niks meer, ze eten en ze eten aan één stuk deur. Mien jongste zuske kikt verwonderd noar dizze beide vrouwen die zo mor ienenen deel uutmaoken van t gezin. As ze eindelek de lege borden aan zied schoven hemmen kieken ze mien pabbe en mamme met vermoeide , mor gelukkege ogen aan. Hè, zeggen ze, wat het ons dit onnuur lekker smoakt, zo lekker hemmen wij al joaren niet meer eten.
De beide zussen vertellen aan mien pabbe en mamme dat de situoatsie ien e grode steden uutzichtloos is, honger, armoede, angst en geweld, dat bennen zo ongeveer de ingrediënten van heur doagelekse leven doar zo. Pabbe zeid dat ze niet votdoalek weerom hoeven, hij zeid dat ze ien aal geval n poar nachten bij ons sloapen blieven, um tot rust te kommen, en ze pas weer terug noar huus hoeven as ze goed uutrust bennen. Grietje en Geertje bennen mien olders slim dankboar. s Mirregs drinken ze n kop thee met mien olders, en mamme gijt bezeg met t kloarmoaken van n poar kermisbedden, stro is der ja volop ien e schuur, en beddegoed het ze ja genog ien e kast leggen. Tegen n uur of zes as de zussen met mien olders en beide zuskes t oavendeten had hemmen zeid mien mamme: as joe nou verstandeg bennen dan goan joe nou mor lekker sloapen, dat zal jem goed doen.
De volgende mörgen tegen zeuven uur bennen de beide Twentse wichter weer ien e benen, ze hemmen aanéén stuk deur sloapen. Goed zo,zeid, mienmamme, doar knappen joe van op.
Geertje en Grietje bennen slim oarege wichter, ze vroagen of ze wat doen kunnen veur pabbe en mamme. t Hoeft niet beslist hur, zeid mien mamme, moar as joe dat mooi toe liekt dat maggen joe de pieken wel heur eten geven. Dat doen ze met plezier, en ze vienden t n hiele belevenis, pieken voeren hemmen ze nog nooit doan. En dan maggen ze de kalfjes heur gerak geven, en loater maggen ze een bak hoaver aan t peerd geven.
De beide zussen blieven n dag of vief bij ons, en zeggen tegen pabbe dat ze groag aankommende zotterdagmörgen weer op huus aan willen. Dat is best, zeid pabbe, moar dan geef ik joe een mud roggemeel met, dan kinnen jem doar n hiel toer lekker brood van bakken. En umdat n mud rogge op één fiets net eefkes te zwoar wordt besluut pabbe dat er twee zakken moakt, van elk n haalf mud, en hij biendt dat goed steveg vast op e pakjesdroagers van e beide wichter. Zotterdagmörgen vroeg vertrekken ze weer noar Twente, en pabbe en mamme vroagen de beide zussen of ze bericht sturen willen as ze goed over kommen bennen, thuus ien Hengelo. t Duurt n kleine week en dan komt der met e post een envelop met as poststempel Hengelo (O). Pabbe moakt de envelop open en leest mamme de brief veur. “ Lieve familie Weggemans, schrieven ze, beste Jan en Alke, wij zijn goed overgekomen hoor, zondagavond tegen 8 uur kwamen we bij de stadsgrens van Hengelo aan, wij moesten ons melden bij de toegangs patrouille, er stonden zes soldaten om ons te controleren. Twee van hen eisten dat we de zakken roggemeel van onze fiets moesten halen en aan hen afgeven.”
Grietje, die de brief schreven het zeid dat ze votdoalek ien paniek roakt was. “Goed! heb ik geschreeuwd, schiet ons dan asjeblieft nu ook maar dood, en doe met het graan wat je wilt. We hebben hier twee hele dagen mee gefietst, het is klaar nu, we kunnen niet meer.” De beide soldaten die de ienspectie uutvoeren vuilen heur toch wel wat beroerd hierover, en zeggen dat ze deurfietsen maggen.
En zo, vertelt Grietje, kwamen we toch mét roggemeel en al, ons huis in. Het was al na spertijd, maar de soldaten hebben ons niet verder dwars gezeten. We waren weer thuis, doodmoe, maar wel heel dankbaar voor alle goede zorgen die we van jullie hebben ontvangen. Wij bewaren jullie voor altijd in onze herinnering. En reken maar dat het roggebrood ons smaken zal.”
En hier stopt mien verhoal over de Tweede Wereldoorlog, gewoon mor zo ’n kleine gebeurtenis ien een wereldzee aan doaden die de mensheid nooit meer vergeten zal, nooit meer vergeten mag.
Bert Weggemans