Ien 1960 ging ik veur et eerst noar school. Et har veur mij niet hoeft, want ik was eileks wel volmoakt gelukkeg op et boerderijtje dat anderhalve kilometer buten et dörp stond aan n kleine zanderige ree.
Gelukkig ien e appelhof, net zo gelukkeg met de dieren die mien pabbe en mamme hielden. Ik zee et guster nog tegen mien vrouw onner et oavendeten: mien pabbe en mamme wadden zo goed as zulfveurzienend op heur stee met een grode lap tuun achter e boerderij, 2 beesten, 2 swienen, wat kalver, en een peerd. Et enege wat ze niet zo mor zulf harren was textiel, dat kochten ze ien de winkel. Dus mien grode vroag aan mamme toen ik op de één of andere manier toch ienenent noar de kleuterschool moest was: Woarom?? Ik heb et hier ja hartstikke goed met jim, t is ja mooi, zo met ons drieën.
Mor ja, ik kon proaten as Brugman, mien moeke liet heur niet vermurwen: noar school moest ik – en noar school ging ik, doar was gien proaten tegen.
Och, op zich was de kleuterschool hielmoal zo verschrikkelek nog niet. Ik har n lieve juf, die veur alle kiender in de klas van 20 leerlingen gelieke vrundelek was. Ze was n schat van n mins, juf Albers, doar wadden alle kiender en alle pabbes en mammes et dik overeens.
Toch zit één ding mij nog dwars, zo veul joaren noa dato. En dat was niet allinneg dat ik op school anders proaten moest as thuus: doar was een meiske gewoon een wicht. Mor op school moest ik van juf Albers leren meisje te zeggen. Dat von ik mor n roar woord, gien mins bij ons ien t dörp zee meisje het was en bleef veur ons een wicht. Of eventueel een wichie. Dat kon nog, mor m e i s j e??
Wat n kienderachteg woord vonnen wij dat as jonges. En et stuk stof woar ik mien lekneus met `ofveegde was veur ons net as hier ien et Westerkwartier een buusdoek. En nik aans, niks gien gezeur met zakdoek of zukse onnozele woorden.
Ok met uutdrukkings verbeterde juf ons allemoal. Ik wol n keer vriendelek weden tegen juf toen ik zee: daar zijn ze ook aan de loop met bouwen, hè juf? Nee, Bert, zee ze toen, dat zeg je niet helemaal goed. In netjes Nederlands moet je dan zeggen: kijk juf, daar zijn ze ook al aan het bouwen. Van heur mog ik ok zeggen: daar zijn ze ook aan de gang met de bouw. Mor dan hiel et ok wel op.
Nou kinnen joe et je niet meer veurstellen, mor as kleuter was ik donders lui. Ik dee mien toaken wel, mor de toaken die “extra” wadden doar har ik niet veul met op. Zo wer ons op e kleuterschool al hiel snel leerd om bij et uutgoan van e klas onze eigen jas dicht te doen. Doar har ik n pesthekel aan. Summege kiender harren n jas met ritssluting, dat ging meestied wel goed. Mor ik har n splinternije jas met splinternije iengewikkelde knopen, die ik met gien meugelekhied deur et knoopsgat kriegen kon.
Doar har ik al gauw wat op vonnen. Ik zörgde der altied veur dat ik ien de hal woar de kapstokken wadden zo dicht meugelek ien de buurt kwam van de wichter uut de hoogste klas, die wadden al 12, en as ik die hiel lief en onbeholpen aankeek, dan wa-der altied wel een die zee: zal ik dij eefkes helpen de jas dicht te doen? En dan knikte ik dankboar.
Dat ging n hiel schoft goed, tot die ene woensdagmirreg. De les ging tot 12 uur, en doarnoa wadden wij ja vrij. En weer wa-der zo’n lief groot meiske van klas zes (tegenswoordeg zeggen we groep 8) die mij gauw de jas even dicht dee.
En toen kwam juf Albers der aan: Zeg Bertn,zee ze, heb jij helemaal alleen je jas dichtgeknoopt? Ik knikte bedeesd van Ja, juf. En toen was die hiele lieve juf Albers hielemoal niet zo lief meer. Wat!! Zee ze met harde stem, mag jij jokken??
Ik kende dat woord hielmoal niet, mor ik har wel donders goed deur dat dit kwoad proemen eten worden zol. Die lieve juf die zo mor kwoad op mij was, en woarom? Van de drie meugeleke reacties: Vechten, Bevriezen of Vluchten koos ik veur de veilegheid de leste: zoas ze dat hier net over de grens bij Frieschepoalen zeggen: Ik naaide uut. t Hiele schoolplein over, langs de zandbak en de picknicktoavel, zo ien één vlucht et klimrek op, noar de bovenste hoek. De juf was dan nog wel jong, mor superslank was ze niet, volslank zollen we tegenswoordeg zeggen. Mor of et heur nou moeite kostte of niet, ze kwam uuteindelek ok op et alderhoogste puntje van et klimrek zitten, vlak noast mij, en keek mij ernstig aan. Ze herhoalde nog n keer heur vroag die ze ien de hal steld har: Bert, moet je eens goed naar me luisteren: Mag jij jokken tegen juf? Ik zee eerlek tegen heur dat ik niet wist was dat woord betekende. En toen zee ze hiel eenvoudeg: als juf jou vraagt of jij jas zelf hebt dichtgeknoopt en jij weet dat de meisjes van de hoogste klas jou geholpen hebben, dan zeg je gewoon: juf, de kinderen van de hoogste klas hebben mij geholpen. Dan spreek je de waarheid.
En jij hebt niet de waarheid gesproken. Wat jij gedaan hebt is jokken, Bert. Als je jokt dan spreek je niet de waarheid, Bert, zul je dat nooit meer doen? En hiel gedwee zee ik: Nee, juf dat zal ik niet meer doen.
Afijn, ik har n trauma veur et leven oplopen.
Jammer dat knakkers zoas Mark Rutte en Stef Blok doar as grode volwazzen mannen totoal gien moeite met hemmen, zulfs niet met jokken ien de ernstigste groad. Zij kommen der met weg deur te zeggen: daar heb ik geen actieve herinnering aan. Ien grode mensentoal: ik stoa voluut te liegen.
En liegen, heb ik loater leerd, is veul en veul slimmer as jokken, wat eileks mor n onschuldege bedoening is. Mor dat wis ik toen nog niet.
Bert Weggemans