Bevrijding Westerkwartier en Zuud-Oost Drenthe
Je hoeven tegenswoordeg niet meer te wachten tot e eerste week van mei om de minsen te gedenken die WOII niet overleefd hemmen. t Valt mij op dat der vanoaf tweede week april host doageleks berichten ien e krant stoan die herinnerings ophoalen aan die moale tied. En alle keren weer hiel verschillende verhoalen, sums zelfs van minsen die (n deel van) de oorlog zulf metmoakt hemmen. Et verhoal over de Tweede Wereldoorlog holdt nooit op, schreven onlangs voader en zeun Blom. Voader Hans het joaren laang directeur west van het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie. En zeun Onno is schriever mor beseft hum nou der ien de viefteg is dat hij hum deur zien wark nog nooit zo bodde veul bezeg holden het met die tied. En nou et nog kin wil der wieten hoe zien femilie die tied deurkommen is. Zien pabbe kin hum doar hiel best met helpen, dat is ja begriepelek.
Ok Drenthe en Grunning hemmen heur eigen herinnerings, hetzij rechtstreeks of van heuren zeggen. En e herinnerings die ien Dagblad van t Noorden publiceerd binnen kommen ok werkelek woar uut alle hoeken van beide provincies. Ondanks dat Niebert en mien geboortestee Roswinkel zo’n 85 kilometer van nkander oaf leggen hemmen ze ien aal geval één ding met nkander gemeenschappelek: ze werden beide op 11 april 1945 van de Duutse bezettingsmacht bevrijd deur tanks van de 1e Poolse pantserdivisie onner leiding van Generoal Maczek. Zien divisie boog kommend vanoaf Emmen ien twee richtings: et ene deel van de bevrijgings divisie richtte hum op et versloagen van de Duutse troepen ien Zuud-Oost Drenthe, zij trokken deur noar de Duutse grens en bevrijdden aan Duutse kaant nog verscheiden steden van de nazi-troepen.
‘Ondanks dat e beschietings nauweleks vief menuten duurd harren wadden der ien dizze körte tied toch al zo n vitteg Duutse soldoaten dodelek trovven’
De tweede groep richtte hum op e pervinzie Grunning. Doar wer nogal wat weerstand boden bij Troapel, vertelde mien pabbe toen ik n joar of zestien was. Doar har et restant van de Duutse legeronderdelen hum verscholen ien de Stoatsbossen. Et bos wer onner vuur nommen deur de Poolse tankdivisie en noa een menuut of wat kwammen de Duutse soldoaten met e hannen omhoog uut et bos te veurschien. Ondanks dat e beschietings nauweleks vief menuten duurd harren wadden der ien dizze körte tied toch al zo n vitteg Duutse soldoaten dodelek trovven. De aandere soldoaten, n groep van tussen de 200 en 300 man, overleefden dizze schermutseling zo tegen t enne van de oorlog.
As jonkje sprak ik om allerlei redens regelmoateg met oldere minsen die e volledege oorlogsperiode hiel bewust metmoakt hemmen. A-der dan n groep van zukse ervoaringsdeskundegen bij nkander was dan vlogen de verhoalen en de anekdotes je om de oren. De mannen vertelden mij as jonge toeheurder dat der al n beste groep boeren moanden lang bezeg west was met de veurbereiding van de bevrijding die op hannen was. Want, hoeveul veschil der ok was tussen de bewoners van mien geboortedörp, ongeveer de helft har hum rusteg holden, de aandere helft was om economische reden lid worden van de nationoal socialistische bewegeng: Ze keken ien aal geval uut noar de beëindiging van die rötterege oorlogstied. De leste winter van 44-45 wadden de boeren al drok bezeg west met et verwarken van n partij suker- en voederbieten die ze apart holden harren, en niet leverd harren aan de sukkerfabriek ien e Stad. Want doar konnen ze nog wel leuke dingen met doen, heurde ik. As jonkje vroeg ik mij dan vanzulf oaf wat der veur leuks te doen was met die bieten.
Distilleer ienstalloatsie
Nou, dat hemmen de mannen mij hiel dudelek uutstukt: der wadden verschillende boerderijen woar de eigenoaren zulf met veul geduld n distilleer ienstalloatsie moakt harren, die dan deurgoans n beetje verdekt opsteld was achter ien t melkhok. En noa n pooske proberen heurde ik, dan was et niet ongewoon dat der al oare nuvereg jenever distilleerd was. Nou harren ze vanzulf gien apparatuur om et alcoholpercentoage met te meten, mor ze kon met heur levenservoaring oareg goed noagoan of der genog, te veul, of niet genog alcohol distilleerd was uut de opgespoarde bieten. De vrouwen van de boeren wadden zo begun april deur aal heur lege flessen en lege bewoarpotten hin, de kelders stonnen op meerdere plakken vol met de eigen stookte jenever. En die kwam uuteindelek hiel best van pas.
Mien jongste zus was op 11 april 45 op n poar doagen noa 4 joar old en kon heur herinneren dat der groot feest was toen e bevrijders op en ien heur tanks deur t dörp trokken.
Eén ding wiet ze nog hiel sekuur: ze ston op deurgoaande stroatweg op e kruseng met de zandree woar pabbe en mamme heur boerderij harren. De tank die der aanrollen kwam stopte vlak veur mij, vertelde ze mij onlangs nog. Eén van de soldoaten klom van de tank oaf en langde heur n stuk sukkeloa aan, en dat was bodde lekker zee ze. Toen alle kiender wat lekkers kregen harren trok de optocht met tanks verder deur et dörp.
Mor toen was et feest ienmiddels al ien volle gang. Overal wadden vesierings, vlaggen en hiel veul vroleke minsen die zo bliede wadde dat de ellendege oorlog eindelek kloar was. Veural de mannen die heur eigen lekkers clandestien distilleerd harren kwammen ien opperbeste stemming aan bij de smederij van Wilken, ien t centrum van et dörp. En doar hemmen de mannen feest vierd zo laang ze nog op heur benen stoan konnen.
t Was n geweldeg feest, zeden de mannen tegen mij. Mor gien één wist hum hiel scherp meer veur de geest e hoalen hoe en hoe loat et feest oaflopen was.
‘Wij wörden aanderdag mörgen wakker en wisten eerst niet woar wij wadden. Overal, ien en om de smederij lagen mannen heur roes uut te sloapen, we hemmen op die aprildag ien 45 n ongekend aantal mannen zo op et gras rond de smederij zunner deken of wat dan ook ien buten sloapen zien.’
Ok al was et messchien niet de meest fraaie manier van feestvieren west, et feest wa-der niet minder om, en et har n herinnering achterloaten veur et leven.
En wat mijzulf betreft: Onze tied het zien eigen problemen, loaten we et doar mor op holden. Ien aal geval wens ik jim en ons allemoal Vrede toe.
Bert Weggemans