LEEK-Rijtuigenmuseum Nienoord bestaat volgend jaar zestig jaar. Dat wordt gevierd met de jubileumtentoonstelling ‘Een leven vol rijtuigen’. Afgelopen zaterdag, 15 december, schoot Commissaris der Koning René Paas de tentoonstelling met een kanon open. Hij haalde de woorden van zijn voorganger Willem Offerhaus aan: ‘Wel voorthollen, maar niet op hol slaan’. Zestig verhalen aan de hand van onder meer berline, sjees, Jan Plezier, tilbury en landauer.
Paas refereerde in zijn toespraak aan de sjees. Een student was volgens hem ‘gesjeesd’ als zijn vader hem uit de stad kwam halen. Dat het Rijtuigenmuseum over een rijke collectie beschikt is juist te danken aan studenten. Zij kochten de gebruikskoetsen op toen de auto en tractor hun intrede deden. Die koetsen stonden in de weg, het bruikbare materiaal werd eruit gesloopt en de rest opgebrand. Paas hoopt dat het komende jubileumjaar jaar voor veel leven in de ‘museumbrouwerij’ zorgt en gaf het volgende advies mee: “Sla niet op hol. Maar blijf wél voorthollen.”
Dat leven in de brouwerij gaat gepaard met veel verhalen over de dood. Natuurlijk het verhaal van de familie Van Panhuysen. Die zaten in een koest op weg naar Leek toen ze bij Hoogkerk te water raakten. De deuren waren in verband met een grote som geld, die ze bij een bank in Groningen hadden opgehaald, afgegrendeld. In de leren overkapping stonden nagels gekerfd in een poging te ontsnappen. Maar Van Panhuys en zijn vrouw en zoon en schoondochter alsmede een knecht verdronken. Jhr. mr. J. AE. A. v. Panhuys was van 1883 tot 1983 net als Paas Commissaris van de Koningin in Groningen.
In de tentoonstelling staat ook een zwarte koets met een klep in de bok, daar schoof men kinderkistjes in. Dat doet herinneren aan de kindersterfte die tussen 1800 en 1900 met 300 sterfgevallen per 1000 zuigelingen zeer hoog was. In de Noordelijke provincies lag dit aantal lager omdat hier veel borstvoeding werd gegeven.
Het is niet alleen kommer en kwel. Koetsen worden vaak gebruikt bij bijzondere gebeurtenissen, zoals een trouwpartij. Vervoer van belangrijke en adellijke personen is een ander verhaal. Met rondleidingen in het depot zie je het oudste Oranje-rijtuig uit 1815 en twee keizerlijke rijtuigen van Wilhelm II. Er is geen verhaal bekend hoe het Rijtuigenmuseum deze exemplaren in haar bezit heeft gekregen.
