NIEBERT-Het dagboek van Bets Renkema uit Oldekerk, dat zij als 16-jarig meisje in 1941 begon, laat meteen een foto zien van NSB-leider Mussert. In 1944 inspecteert hij voor de Oude Bank in Leek mannen van de Arbeidsdienst. De volgende foto is het monument in Marum voor de zestien doden bij Trimunt. Die werden doodgeschoten in 1943 naar aanleiding van de melkstaking. Bets schrijft hierover en vermeldt dat bij haar thuis de melkbussen, na één dag staking, toch maar weer werden afgegeven toen andere boeren dat ook deden.
Het dagboek is inmiddels in tweede druk verschenen en leest als een spannend boek over de oorlogsjaren. Bets had het vermogen om tussen de regels van propaganda van de Duitsers een beeld te vormen over het verloop van de oorlog. Zo schrijft zij over de gevechten in Rusland, waar de Duitsers aan de verliezende hand waren. ‘De Russen zijn nu voor en over de Dnjepr’ valt te lezen. Hoe ze dat wist? Dat was te zien op een luchtpostkrantje van de Engelsen, dat Bets in oktober 1943 in het weiland vond. Het was bestemd voor Duitsland.
Garmt Renkema uit Niebert is de oudste zoon van Bets. Zijn moeder bracht dertien kinderen ter wereld. Samen met zijn broer Ab vertelt hij aan de keukentafel over het dagboek. “Het is een uniek document. We wisten wel van het bestaan van de schriften met aantekeningen die ze op 10 juni 1941 is begonnen. In 1995 heeft ze de schriftjes op verzoek van ons overgeschreven. Naast haar aantekeningen bewaarde ze onder meer krantenknipsels, vlugschriften en papiertjes die om de snoepjes van de Canadezen zaten. Die staan ook allemaal afgebeeld in het dagboek.”
Tijdens een fietstocht met historicus Joost Eskes is het idee ontstaan om het dagboek uit te geven. Joost wees erop dat het om unieke documenten gaat. De dagboeken geven een inkijk in hoe de mensen in het Westerkwartier de oorlog en de verschrikkelijke gebeurtenissen om hen heen beleefden. Dankzij onder meer Garmt, Ab, Joost, andere familieleden en de historische verenigingen is er heel veel werk verricht om het boek uit te geven. Zaken die in het boek aan de orde komen zijn gecontroleerd op juistheid.
Lindeboom
Ab vertelt dat de titel van het boek ‘Onder de Lindeboom’ is ontleend aan de bewaarplek van het metalen sigarenkistje met de schriften: namelijk onder de Lindeboom naast de boerderij waar Bets woonde. “Wat ze opschreef kon voor een groot deel niet door de beugel bij de bezetters. Er zijn ook bladzijden door het vocht aangetast. En er missen schriften. Het kan zijn dat ze die in 1995, toen ze alles heeft overgeschreven, heeft weggegooid. In het dagboek staan ook zaken waar ze pas later over durfde te schrijven. Zoals over haar broer Riemer die moest onderduiken. Het was te gevaarlijk om op te schrijven dat hij bij een boer in Bedum verbleef.”
De eerste druk van afgelopen oktober in een oplage van 400 exemplaren was in een mum van tijd uitverkocht. Daarom is het boek wegens grote belangstelling inmiddels herdrukt. Het dagboek is onder meer verkrijgbaar bij de Primera in Marum, Bruna in Leek en de bakkers in Oldekerk en Grootegast.
Het is echt een aanrader om een ooggetuige verslag te lezen over mensen en gebeurtenissen in het Westerkwartier: Pier Nobach, de omgang met Joden, de Drachtster Tram, onderduiken, NSB-ers, de melkstaking, neergestorte vliegtuigen en nog veel meer komt aan de orde. Een aanrader. Op www.oorlogsdagboekbetsrenkema.nl is meer informatie over het boek te vinden.
Ik heb het boek met veel plezier gelezen. Je krijgt een heel leesbare inkijk in het dagelijkse leven in het Westerkwartier tijdens de tweede wereldoorlog. Zeker een aanrader.