LEEK-Nobelprijswinnaar Ben Feringa hield vanmiddag voor ruim 150 leerlingen van De Lindenborg in Leek een lezing. De hele zaal hing aan de lippen van de man die dit jaar het ultieme in de wetenschap heeft behaald: een nobelprijs op zijn vakgebied scheikunde. Maar oh, wat verlangt de 66-jarige Ben terug naar zijn middelbare schooltijd. Dan zou hij deel kunnen uitmaken van de komende tijd en kunnen werken aan technische vraagstukken als duurzame energie en voedselproductie. “Nu vind je de proefwerken nog lastig. Maar straks heb je een basis om de uitdagingen die de snelle veranderingen op technische gebied met zich meebrengen aan te gaan. Jullie zijn hard nodig,” aldus Feringa.
Nanomotortjes oftewel bewegende moleculen is in het kort gezegd de wetenschappelijke ontdekking die Feringa met zijn team van Rijks Universiteit Groningen heeft gedaan. ‘Hoe verzin je zoiets?’ was een vraag uit de zaal. “Ik lees de Donald Duck en Willy Wortel is mijn favoriet,” grapte Feringa. In werkelijkheid duurde het jaren voordat het lukte om een molecuul te laten bewegen. Feringa werkt momenteel met een team van studenten die uit veertien verschillende landen komen.
“Vanmorgen hebben we nog overleg gehad. We kunnen met water waar vijf procent aan nanomotortjes inzit een stukje papier optillen. De vraag was om de motortjes sneller te laten bewegen. Van één keer per uur naar tien miljoen keer per seconde. Daar hebben we twee maanden aan gebouwd,” vertelt Feringa, die inmiddels ook een nano windmolenpark heeft aangelegd.
‘Maar wat kun je daarmee? vroeg een van de scholieren. En dan begint de fantasie van Ben op hol te slaan. “Zet de motortjes op een oppervlak, bijvoorbeeld ramen die zich zelf kunnen schoonmaken. Of denk aan een wand waarvan de kleur zich aanpast aan je stemming. Ben je in voor een cool feestje dan kleurt de wand blauw of paars. We hebben ook nano-autootjes gebouwd”. Intussen vertoont hij rood/oranje vlekjes die langzaam door een zwart vlak bewegen. “Een studente is nu bezig met het aanleggen van wegen.”
[quote pull=”right”]Ben je in voor een cool feestje dan kleurt de wand blauw of paars[/quote]
Over twintig tot dertig jaar is het volgens hem niet ondenkbaar dat er een onderzeebootje, aangedreven door nanomotors, door je lichaam medicijnen naar de juiste plek transporteert. ‘Of hij zijn motivatie wel eens verliest als een onderzoek na een half jaar op niets uitloopt?’, is de vraag. Hier laat zich de optimist Feringa zien die altijd de hoop houdt iets te vinden. “Het is mijn passie en hobby. “
Plaggenhut
Feringa groeide op in een plaatsje achter Emmen. Zijn opa en oma woonden nog in een plaggenhut. Hij komt uit een nestje van negen kinderen en woonde op een boerderij. Zijn vader was aardappelteler. En net als veel van de scholieren in de zaal ging hij in het dorp naar de basisschool en bezocht in het volgende grote dorp de middelbare school. Maar in tegenstelling tot de aandachtige toehoorders heeft hij nooit een nobelprijswinnaar van zo dichtbij mogen aanschouwen. Hij moest het doen met zijn scheikunde leraar, waar hij met waardering aan terugdenkt.
‘Leuk, heel interessant,” is de reactie van een meisje, “maar dit zal ik nooit kunnen doen.” Dat weet je maar nooit als het advies van Ben Feringa wordt opgevolgd: ‘Volg altijd je dromen en gebruik je talenten.’
Het is docent Bert Hemsteede die Feringa zo gek heeft gekregen naar Leek te komen. Al de eerste week na het bekend worden van de Nobelprijs, stuurde hij een brief naar de wetenschapper. Feringa wil over twee jaar, als zijn agenda weer een plekje heeft, wel terugkomen. Dan met nobelmedaille, want die was hij vergeten.
