Ien n hoekje van onze keuken stijt een holten dambord. Overdudelek gien dambord dat van e produksie lijn van n febriek oafrold is. Der zit n mooie holten liest om hinne, de hoeken bennen vastzet met n eenvoudeg hoekstoaltje dat weer met twee koperen schroefkes vastzet is.
Ok wat e verdeleng van de vakken betreft valt et veur net geliek wel dan ook onmiddellek op dat ze der met e haand opzet bennen, of ienkaarfd bennen zo je willen. De vakken bennen deels lichtbruun, deels donkerbruun ienschilderd, en aan de kleine scheurtjes her en der kinnen je wel zien dat dit een dambord met een bepoalde leeftied is. De achterkaant is van gewoon blank holt, en ien de hoeken stijt met donker kriet de noam van mien pabbe schreven, zien adres, de woonploats en ien t leste hoekje zien handtekeneng.
Op dit dambord heb ik al verscheiden wedstrieden tegen mien pabbe speuld, meesttied verloren of met n gelukje remise. Mien pabbe har allinneg legere school as opleideng had, was n goeie boer worden met n klein bedriefke woar er altied goed van bestoan kon met zien gezin.
Hij har der altied wel plezier van as er van mij won – hij zee altied: doe zitst op e universiteit, doe bist ja veul lozer as ik, volgens mij latst doe mij winnen. Mor ik wis wel beder. Mien pabbe mog dan allinneg legere school had hemmen, dammen kon er as de beste, en hij het ien e loop van e joaren al verscheiden “geleerde heren” van et dambord sloagen.
Toen mien pabbe n keer op zien proatstoel zat vertelde hij mij dat er hum al veur dat er trouwd was aanmeld har bij de damclub ien t dörp. Zo veul verzetjes waden der niet veur jongelu destieds, en eenmoal ien e week, op moandagoavend, trovven de mannen van e damverenigeng n kander ien t café van Willem Wilken ien Roswinkel. Dat was aaltied wel gezelleg, zee pabbe, je deden ien aal geval goed joen best om de partij tegen één van de aandere clubleden zo goed meugelek uut te speulen, en of et dan uuteindelek winst, verlies of remise worden was, dat mocht de stemmeng niet beheersen, dus was et achteroaf aaltied n gezellege “derde helft” zoas de voetballers van SVMH en vv Boerakker (tegenswoordeg onner de gezoamenleke noam vv Westerkwartier) dat numen.
Vriendschappen ontstonnen ook vanzulf, want je zagen mekoar wekeleks, en je speulden aaltied weer tegen één van de aandere mannen van de club. En dan leit de één joe wat beder as de aander, mor eieleks speulenderwies kregen je ok wel kameroadschap aan nkander.
Ons pabbe zien favoriete dam-kameroad was Bram Godfried, eigenoar van de textielwinkel ien t dörp. Bram was vief joar older as mien pabbe en vrijgezel, net as zien zus Janette en zien broer Aron, die ien e twinneger joaren met-holpen har om de ploatseleke muziekverenigeng op te richten. Noa et overlieden van zien pabbe en mamme waden ze met n drieën ien t olderliek huus wonen bleven. Zus Jetje was as enege trouwd en was et huus van heur pabbe en mamme uut goan toen ze trouwd was.
Ze harren et goed met n kander. Janette zörgde meesttieds veur de huusholleng, en Bram en Aron deden behalve as winkelier ok nog dienst as slachter. Ien t achterenne van et grode winkelpand was ruumte moakt woar zij met n beiden het aangevoerde slachtvee slachten konnen, ien opdracht van de boeren die et vee bij heur bracht harren.
Joe vulen vast wel aan woar dit verhoal op aan gijt
Joe vulen vast wel aan woar dit verhoal op aan gijt. Bram hiette officieel Abraham, zien broer voluut Aaron, en Janette was ienschreven onner heur geboortenoam Henriëtte. En de familienoam was niet Godfried, zoas ien t dörp zeid werd, mor voluut Gottfriedt. Dan kinnen je aan e haand van dizze biebelse noamen wel noagoan dat et hier ging om een volledeg Jeudse femilie.
Pabbe was ien 1936 met mien mamme trouwd, ze kregen soamen n gezin, mor pabbe bleef ok ien zien trouwen gewoon lid van e damclub. En hij speulde aale moandagoavends zien partij, en as er kiezen kon dan koos er aaltied Bram uut as tegenspeuler, ze waden aan n kander woagd, en konnen et hiel best met mekoar vienden. De oafsproak was dat de leden van de damclub om en om heur eigen dambord metnemen zollen. En zo nam de ene keer Bram zien eigen dambord met, en de aandere keer mien pabbe. De ploatseleke veldwachter die ok lid was van de damverenigeng har veur aale leden een dambord moakt, met e haand, want holtbewaarking had er as hobby.
Toen n poar joar loater de Tweede Wereldoorlog uutbrak ging et leven ien t dörp zo veul meugelek zien gewone gang. De boeren gingen noar t laand, de vrouwen deden de huusholleng, de kiender gingen noar school, en elke moandagoavend was et n gezellege drokte ien café Wilken, want de damclub ging ok gewoon deur.
Tot september 1942, want toen kwamen der volgens ooggetuge en overbuurman Harm Joling n poar swaarde auto ’s veurrieden bij de overburen, de minsen van de winkel Godfried. Bram, Janette en Aron kregen ruum e tied omheur spullen te pakken veur de aanstoande oafreis noar Westerbörk. De buurvrouwen kwamen allerdees Janette nog helpen om heur spul en dat van heur beide broers netjes ien rieten manden te pakken, en ze kregen der n mooi rood lint om hinne. Want, zeden de buurvrouwen, joe kommen over n tiedje vast weerom, en dan hemmen joe ien moeileke ogenblikken aaltied n aandenken aan joen vrienden hier ien t dörp. Toen aales ienpakt was namen Bram, Aron en Janette oafscheid van heur buren en bedankten heur veur de goeie zörgen.
Schanne genog kwamen de beide broers en heur zus niet weerom. Aron en Janette werren via Westerbörk oafvoerd noar Auschwitz, woar ze noa aankomst op et kamp op 19 oktober onmiddellek vermoord werren. Bram moes nog verder lieden, en wer vanuut Westerbörk oafvoerd noar een concentatiekamp ien Midden Europa, woar ok hij vermoord werd, op 31 meert 1944. Ter herinnereng aan dizze goeie minsen stijt der net as op e Leek veur e femilie Denneboom een koperen gedenksteen met heur noam en ploats van overlieden plus de doatum dat ze vermoord bennen.
Mien pabbe har der gien oaregheid meer aan om moandagsoavends nog noar café Wilken te goan, want de man woar er zo groag met sprak en tegen damde was der niet meer. En iedere keer as ik as kwoajonge tegen mien pabbe damde dat was dat op het echte olle dambord woar mien pabbe met Bramm op speulde. En toen ik zölf pabbe was speulde ik met mien beide zeuns en dochter op et zölfde dambord een wedstriedje tegen heur. En noarmoate ik oller werd besefde ik steeds meer dat het verschil tussen Auschwitz, mien geboorteploats Roswinkel en mien woonploats Niebert niet meer is as de grootte van een simpele damsteen. Geschiedenis gijt aaltied deur, ien één recht lien, tot aan dit mement. En ik besef iedere dodenherdenkeng weer (dinsdag is et al weer zo wied) dat mien pabbe en ik beiden verbonnen bennen met Auschwitz en de aandere kampen deur dit dambord dat bij ons ien e keuken stijt.
Bert Weggemans