ZUIDHORN-Vergeet het gemeentehuis maar in de nieuwe gemeente Westerkwartier. Vergeet de ambtenaren die zichtbaar vanachter het raam hun werkzaamheden doen. Vergeet het loket voor het paspoort, hulp in de huishouding of uitkering. Als het aan de werkgroep Dienstverlening ligt, waar wethouder Fred Stol van Zuidhorn bestuurlijk opdrachtgever van is, worden veel gemeentezaken vanachter de computer geregeld. Een interview met de man die in Zuidhorn al verder is op de digitale overheidsweg dan u denkt.
Een voorbeeld van de digitale overheid is het Kindpakket. Kinderen van ouders met een minimum inkomen kunnen met een digitale bankrekening op hun mobiele telefoon 300 euro per kind besteden in geselecteerde winkels in Zuidhorn. Zonder dat er iemand aan te pas komt. Toen deze digitale vorm van minimabeleid in de raad van Marum aan bod kwam, werd er gevraagd hoe dit in zijn werk gaat. Hoe werkt het eigenlijk?
“Het Kindpakket is gebouwd op blockchain technologie. Met blockchain kunnen mensen gezamenlijk in één digitaal systeem werken over de grenzen van organisaties heen. Dit digitale systeem kan door elke betrokkene worden ingezien. Omdat iedereen altijd kan zien wat er is gewijzigd en wie de wijziging heeft doorgevoerd, maakt het een veelbelovende techniek. De informatie is zeer goed beveiligd. We weten op het gemeentehuis dat er kinderen zijn die in aanmerking komen voor geld omdat ze onder het bestaansminimum leven. Ze kunnen zelf op onze website kijken of ze recht hebben op een bijdrage en vervolgens krijgen ze een QR-code (streepjescode) waarmee ze naar de winkel gaan. Ze zoeken daar een product uit zoals speelgoed of kleding. Door de code bij de kassa te laten scannen is het betaald. Het bedrag wordt dan automatisch bij de gemeente afgeboekt.”
Toen ik zat te wachten in de hal van het gemeentehuis vroeg iemand een paspoort aan. Pasfoto, vingerafdruk en het afrekenen, het werd door de ambtenaar afgehandeld. Straks ook verleden tijd?
[quote]Reinventing Government[/quote]
“Ik denk het wel. De technologische ontwikkelingen gaan zo snel. Als wethouder Kenniseconomie en Innovatie zie ik dat met nieuwe technologieën zoals blockchain, kunstmatige intelligentie, big data en virtuele realiteit een andere netwerksamenleving ontstaat. Dit heeft ook gevolgen voor de gemeente. Om te onderzoeken hoe ook de gemeente zich kan ontwikkelen hebben we rond het gemeentehuis een proeftuin (Living Lab Zuidhorn) gemaakt. Samen met mensen vanuit het onderwijs, ondernemers en overheid onderzoeken we bijvoorbeeld welke nieuwe technologieën we kunnen gebruiken in onze dienstverlening. Zo hebben we student Maarten Velthuijs van de Hanzehogeschool gevraagd wat blockchain voor de gemeente Zuidhorn kan betekenen. Met een internationaal team heeft hij vorig jaar voor onze gemeente de Dutch Blockchain Hackathon gewonnen in de categorie ‘Reinventing Government”. Daar is het Kindpakket uit voortgekomen.”
Waar komt die ambitie vandaan om de overheid opnieuw uit te vinden?
“Tijdens mijn opleiding Personeel & Organisatie liep ik stage bij een werkvoorzieningsschap. Dat bevestigde mijn idee dat de overheid vanuit de ‘ivoren toren’ allerlei zaken aanbiedt. Sommige medewerkers waren destijds niet gericht op wat er ‘buiten’ allemaal gebeurt. Ze zagen het ambtelijk apparaat als een doel op zich en niet als middel ten dienste van de inwoners. Wat mij betreft gaan de ambtenaren erop uit en werken ze vanuit de belevingswereld van de inwoner en niet vanuit de systeemwereld van de overheid. Ambtenaren mogen zelf bepalen waar ze werken en wanneer ze werken. Dat kan bij de mensen thuis als het nodig is of thuis vanachter de computer.”
Samenvattend komt het erop neer dat de gekozen raad de kaders voor het beleid uitzet. De uitvoering geheel digitaal?
“Beleid maken vanuit een ivoren toren werkt niet meer. Zodra het beleid op papier staat, is de wereld al weer veranderd. Daarom moeten we beleid en uitvoering zo veel mogelijk met de inwoners organiseren. En digitaal wanneer dit meerwaarde heeft voor de inwoner. Om dat te verwezenlijken moeten van inwoners veel gegevens bekend zijn om bijvoorbeeld transacties te verrichten.”
Het klinkt wel een beetje beangstigend. Hebben we nog privacy bij een digitale overheid?
[quote pull=”right”]Mocht een ‘linkmichel’ met valse gegevens een transactie willen doen, dan valt hij zo door de mand.[/quote]
“Hoe gaat het nu dan? Als je een huis verkoopt en naar de notaris gaat, moet deze ook weten wie je bent, of je eigenaar bent van het huis en het wel mag verkopen. Straks beschik je over je eigen digitale identiteit en bepaal je zelf wie welke gegevens mag hebben. Nu staan jouw gegevens nog in verschillende databases zoals bij de gemeente, huisarts, bank of notaris. Met blockchain ‘plakken’ jouw digitale identiteit en gegevens aan je lijf en ben je niet afhankelijk van wat anderen over jou vrij willen geven. Dat bepaal je namelijk zelf zodat jouw privacy is gewaarborgd. Mocht een ‘linkmichel’ met valse gegevens een transactie willen doen, dan valt hij zo door de mand. Binnen het systeem van blockchain wordt elke vijf minuten gekeken of de transacties die plaatsvinden te vertrouwen zijn. Zo niet, dan kun je geen transacties meer doen.”
U hebt bij het bepalen van het windmolenbeleid in het Nationaal Landschap Middag-Humsterland gebruik gemaakt van een virtueel programma waarbij mensen de molens zelf in het landschap konden plaatsen om te zien hoe dat er uit ziet. Uit het volgende filmpje van een molen bij Visvliet blijkt dat ze ook het nodige lawaai produceren. Virtueel werd daar niets over gezegd.
“Het klopt dat het geluid niet bij het beeld zat. Wel hebben we met de gemeenteraad en betrokkenen een werkende molen in de praktijk gezien en gehoord. Wanneer later blijkt dat er toch klachten zijn over lawaaioverlast dan komt dat snel genoeg op tafel. Het bedrijf werkt hier nu aan. Het plaatsen van de windmolens is met vele betrokkenen onderzocht. Het is democratisch verlopen, waarbij alle partijen aan bod zijn geweest. Vroeger bepaalde de overheid gewoon dat ze er moesten komen. Zelf ben ik trouwens nooit een warm voorstander geweest van de molens in Middag- Humsterland”.
Je stopt als wethouder. Zou het niet een mooie stap zijn geweest richting digitale overheid in de nieuwe gemeente als je blijft?
“Ik zit nu 12 jaar in de politiek in Zuidhorn, waarvan acht jaar wethouder voor het CDA. Ik ga zeker verder met de digitale organisatieontwikkeling van de overheid. Ik zie wel een uitdaging om dit vanuit het onderwijs in combinatie met ondernemers te doen. Ook zij zijn bezig met de kanteling naar de nieuwe netwerksamenleving. Bij het onderwijs heb ik bij verschillende projecten gemerkt dat er bijvoorbeeld maar met moeite studenten aan ondernemers kunnen worden gekoppeld. Dat kan veel sneller met meer resultaat. Het Westerkwartier heeft mijn hart omdat ik hier geboren ben. Hier wil ik blijven bouwen aan de nieuwe samenleving en de nieuwe gemeente Westerkwartier. Tot eind dit jaar doe ik dat nog als wethouder. Ondertussen zoek ik een nieuwe baan”.