‘Boerenstrijd’ in de polder van Lucaswolde

LUCASWOLDE-De kopjes en stoelen vlogen afgelopen veertien december door het zaaltje van De Postwagen in Tolbert. De vlam sloeg in de pan toen duidelijk werd dat binnen de dijken die rond het Dwarsdiep voor waterberging worden aangelegd je niet meer goed boer kunt zijn. Waterschapsbestuurder Alex Datema moest, waarschijnlijk door de zenuwen, toen glimlachen en was volgens agrariër Hilbrand Brandsma bijna de klos. Hilbrand zit midden in het poldergebied van Lucaswolde met 240 koeien op 90 hectare grond. Hij gaat al lang niet meer naar de bijeenkomsten over de inrichting van de natuur- en waterbergingsgebieden. “Ik kan beter wegblijven, want ik heb mezelf niet meer in de hand.”

Zijn collega-boeren Visser, Van der Veen, Fruchnich, Renkema en Veenstra waren wel aanwezig. “De zaal was te klein en te vol en er heerste vanaf het begin een gespannen sfeer,” aldus bestuurslid van Waterschap Noorderzijlvest Paul Tameling, de man van Groen Links uit Leek. De bijeenkomst was belegd om met de grondeigenaren rond het Dwarsdiep een schets te maken over de inrichting van het gebied: inkleuring van natuurontwikkeling en waterberging. En dat staat haaks op het belang van de boeren die voor hun bedrijf gaan en zoveel mogelijk melk willen, of beter moeten, produceren.

Hilbrand is op een steenworp afstand van zijn huidige boerderij aan de Oudeweg geboren. Een grote stal die niet opvalt in het landschap, herbergt 240 melkkoeien. Hij weet als geen ander dat grond ‘roofgoed’ is. “De landbouw is grondgebonden, je mag maar een paar koeien per hectare houden. Maar de ruimte in Nederland is beperkt. Dat is het probleem. Bestuurders moeten eerst nadenken voordat ze de ruimte opsouperen. Een visie om efficiënt van de ruimte gebruik te maken levert slimme oplossingen op, zoals bijvoorbeeld bouwen met meerdere verdiepingen of half onder de grond bouwen. In Leek wordt het bedrijventerrein Leeksterveld van 40 hectare groot aangelegd en de woonwijk Oostindie ontwikkeld, daar moet elders dan weer 80 hectare om water op te vangen voor terug worden gevonden. Wie bedenkt trouwens de naam Leeksterveld voor een terrein met alleen maar wegen en gebouwen”.

[quote pull=”center”]Wie bedenkt trouwens de naam Leeksterveld voor een terrein met alleen maar wegen en gebouwen[/quote]

Er moeten vele liters melk worden geproduceerd om economisch het hoofd boven water te houden. De melkproductie is aan de hoeveelheid grond gebonden. “Als je 240 koeien houdt zonder grond dan val je onder intensieve veehouderij, daar gelden weer heel andere regels. Je moet toch je mest ergens kwijt.” Die mest wordt op het moment met grote machines in de weilanden geïnjecteerd en straks komen er grote machines om het gras te maaien en weer op te rapen.

Net als zijn vader is Hilbrand jager. Of misschien wel beter gezegd: ‘was’ jager, want wild afschieten doet Hilbrand bijna niet meer. “De cijfers voor de aantallen vogels zijn dramatisch slecht. Kievieten, grutto’s, fazanten en zelfs eenden zie je steeds minder. Mijn vader schoot elk jaar meer dan twintig hazen. De beestjes zoeken hun heil in de gebieden van Staatsbosbeheer, maar daar worden ze gesnaaid door hun natuurlijke vijanden als de vos, de wezel of de buizerd.”

Hilbrand geeft aan dat boeren best anders zouden willen. Uitgestelde maaidata bijvoorbeeld tot na 1 juli om vogels de kans te geven hun eieren uit te broeden. “Elke boer zou aan natuurbeheer kunnen doen, maar de subsidies daarvoor worden afgebouwd. Als wij net als in de geitenhouderij 70 cent, of zelfs maar 50 cent, voor een liter zouden krijgen, dan krijg je een heel ander verhaal. Ik ben niet perse tegen kleine percelen met houtwallen er om heen. Het zijn de supermarkten en met hen de consumenten die het onderste uit de kan willen hebben. Dat is eigenlijk heel menselijk. De hele keten rondom de boer verdient het meeste aan de melk.”

Als Hilbrand aan het woord is en zijn handen optilt valt op dat de pinken en ringvingers krom staan. “We weten hier in Lucaswolde wat armoede is en dat je met hard werken vooruit bent gekomen. De overheid komt eerst met allerlei maatregelen en nu komen ze aan de grond die je nodig hebt.” De zoon van Hilbrand heeft het inmiddels opgegeven en wil het bedrijf niet voortzetten. Met vijf man personeel houdt Hilbrand het bedrijf draaiende en in de weekenden komt zijn dochter, die lerares Engels is, helpen met melken.

Inloopbijeenkomsten

Intussen maakt de Provincie Groningen haast met de plannen voor de polders in het Westerkwartier: van de Drie Polders bij Zuidhorn tot de Bombay bij Grootegast. In De Postwagen staan nog twee inloopbijeenkomsten van de vier avonden op het programma die telkens over de inkleuring van één bepaald gebied gaan. Ernstjan Cornelius is secretaris van Prolander, die het proces begeleidt dat nog dit jaar wordt afgerond zodat zo snel mogelijk de schop de grond in kan. Hij is op de hoogte van de situatie van Hilbrand.

“Er wordt nu een klap gegeven op de uitvoering van de natuurplannen uit de jaren negentig. De Ecologische Hoofd Structuur, waardoor dieren zich over een veel groter gebied kunnen bewegen, wordt nu afgerond. Daarnaast is het noodzakelijk in verband met de klimaatverandering waterbergingsgebieden te creëren. We willen dat zoveel mogelijk in overleg doen, maar op een gegeven moment worden er keuzes gemaakt. Het is ook aan de agrariërs om als ondernemer te kijken waar je het beste je bedrijf kunt uitvoeren.”

Over de bewuste bijeenkomst afgelopen december staat een verslag op de site van de Gebiedscommissie Zuidelijk Westerkwartier: verslag en dan klikken op terugkoppeling dwarsdiep. Het stuk gaat over vertrouwen, dat komt te voet en vertrekt te paard. Hier is ook alle informatie te vinden over de plannen in de polders van het Westerkwartier.